Sinds maandag 5 juni jongstleden is het hommeles in de Persische Golf. “Nou, dat is al een paar honderd jaar zo hoor”, horen wij u denken. Maar neen, voor wie het niet meegekregen heeft, op 5 juni verbraken Egypte, de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Jemen en Saudi-Arabië de banden met de Golfstaat (en voor vier van de vijf, buurland) Qatar. (onder andere gevolgd door de Malediven, maar dat boeide echt geen hond).
Mocht dat even weggezakt zijn, Qatar kent u van dat gezellige potje ballen met de boys dat in 2022 aldaar gespeeld gaat worden (1, 2, 3). Ook zijn ze bekend van de best niet onaardig goedkope vluchten naar het verre Oosten en Australië met tussenstop op Doha Hamad International. Ze hebben daar de Sharia als wet (hoi Geert), net als alle andere staatjes in de buurt en zijn de thuisbasis van Al-Jazeera (naast een Turkse en Brits-Amerikaanse militaire basis).
Ruzie in de Golf
Praktisch hebben de boze vijf de boel op slot gegooid, grens met Qatar dicht, havens dicht voor Qatar, luchtruim dicht voor Qatar-vluchten, eigen diplomaten teruggehaald, alle Qatari 14 dagen gegeven om op te hoepelen, diplomaten van Qatar 48 uur gegeven en alle diplomatieke betrekkingen opgezegd.
En waarom zou dat zijn volgens de vijf? Qatar steunt terroristen, doet niet voldoende aan de bestrijding van terrorisme, geeft gezochte terroristen uit de buurlanden asiel en is veel te dikke maatjes met Iran, aldus de vijf aanstichters begin juni.
Vervolgens hebben de vijf op 23 juni een lijst van 13 eisen opgegeven waar Qatar binnen 10 dagen aan moet voldoen, of althans moet toezeggen aan te willen voldoen, “of anders”.
Je kunt ze zelf lezen, of kort samengevat:
- Diplomatieke banden met Iran op een laag pitje, alle militaire samenwerking stopzetten, en alleen nog door de VS toegestane handel met Iran.
- Alle banden met moslimgroeperingen “met ambities” doorsnijden. Zoals Muslim Brotherhood, ISIL, al-Qaeda, Fateh al-Sham (eerder bekend als Nusra Front) en Libanons Hezbollah. Alle support aan mensen/organisaties die de boze vijf labelen als terroristen stopzetten en de mensen overdragen, alsook eventueel verstrekte paspoorten intrekken.
- Al-Jazeera op zwart, inclusief andere door Qatar gefinancierde mediaoutlets.
- Schadevergoeding betalen voor de gevolgen van het door Qatar gevoerde beleid.
- Alle sociale, economische, militaire en politieke policies moeten vanaf nu in lijn zijn met het beleid van de Gulf Cooperation Council.
- Alle contact met de politieke oppositie in Saudi-Arabië, Verenigde Arabische Emiraten, Egypte en Bahrein is verboden en Qatar levert alle eerdere communicatie in.
- Het eerste jaar maandelijkse audits op nakoming, kwartaallijks in het tweede jaar en jaarlijks in jaar 3 tot en met 10.
Niet binnen 10 dagen (afgelopen zondag) toezeggen? Dan is de lijst van tafel.
Ondertussen is het leven in Qatar in de tussentijd best een boel lastiger geworden.
Qatar Airways
Net als iedere Golfstaat heeft ook Qatar z’n eigen luchtvaartmaatschappij, heel origineel genoemd “Qatar Airways”. En het verbreken van de relaties tussen Qatar en de omliggende landen leverde meteen een vrij hard probleem op.
Want, net als het water, is ook het luchtruim onderverdeeld in verschillende gebieden, vaak in lijn met de landsgrenzen. Nu is Qatar een beetje genaaid qua hun lebensraum in de lucht. Zie de volgende kaart:
Kun je nog zulke gave vliegtuigen hebben, als je ze alleen binnen dat kekke groene vakje kunt laten vliegen kun je niet echt spreken van een internationale luchtvaartmaatschappij. Nu heeft Iran (bovenaan in beeld) wel toegezegd dat Qatar prima over hun grondgebied mag vliegen, alleen moeten ze dan een stukkie door het luchtruim van Bahrein, een van de boycotters, dus het is de vraag hoe lang die het doorkruisen van hun luchtruim nog accepteren. Volgens de International Civil Aviation Organization (ICAO) mag op basis van het International Air Services Transit Agreement (IASTA) Qatar Airways gewoon door het luchtruim van Bahrein vliegen, want van de “boze buren” heeft alleen Saudi-Arabië geen krabbel onder die overeenkomst gezet. Nu is het probleem dat er geen arbitragemogelijkheid zit in die overeenkomst. Dus als Bahrein zegt “klikdoei met je vliegverkeer” kan Qatar in beginsel niets. Behalve klagen.
Naar het zuiden zit de boel dus in ieder geval potdicht en praktisch vliegt Qatar (om de boel niet op het spits te drijven) zo recht mogelijk richting Iran zodat ze zo kort mogelijk in het luchtruim van Bahrein zitten waardoor er een nauw “pad” ontstaat waar alles doorheen moet. Vertragingen dus, en als je eenmaal in “veilig” gebied bent nog een flink eind omvliegen.
Om dat te illustreren pakken we even een specifieke route erbij, éénmaal vóór de boycot en één van erna. Stel, je wilt van Qatar naar Sudan vliegen voor een culinair tripje. Wij van Retecool raden andere bestemmingen aan voor je voedselgasmes, maar allez, niet iedereen heeft smaak, dus Khartoem het is. Hieronder de route van de dag vóór de boycot, zondag 4 juni 2017.
Mooi strakke lijn intekenen op de kaart, neus de lucht in, op je doel af en die kist weer aan de grond zetten. Haakneuzen eruit, verse haakneuzen erin, gas kerosine erin en terug. Tot dus die bewuste 5e juni. Want naar het zuiden kan niet (Saudi Arabië), heel de Arabische Emiraten mag je ook wegstrepen, Irak willen ook vrij weinig mensen overheen vliegen, dus je kunt niet anders dan een vies eind omvliegen.
Bijvoorbeeld afgelopen zondag zag dezelfde vlucht er als volgt uit:
Dat is nogal een hoereneind omvliegen en bijna 2 uur later aankomen dan voorheen. Nu heeft de opperbaas van Qatar Airways al gezegd dat al het geld terugkomt met rente ze de kosten gaan verhalen nadat die superduperstomme boycot weer weg is, de vraag is hoe hard de buurlanden de knip gaan trekken (make an educated guess) en of het conflict überhaupt in het voordeel van Qatar beslecht zal gaan worden. Overigens rammen ze rustig nieuwe routes uit de grond en staat intussen Qatar niet meer op de zwarte lijst voor de VS qua laptops en tablets in de cabine. Qatar heeft namelijk een setje Amerikanezen over de vloer gehad, een setje pre-checks ingevoerd en nu is dat allemaal weer top.
Punt is dat alle luchtvaartmaatschappijen in de Golf vooral hun geld verdienen met óf het verbinden van luchthavens in Oost en West met een tussenstop in de Golf, óf het afleveren van passagiers in de Golf die van elders komen. Voor enkel lokaal verkeer zijn er namelijk wat goeiekopere concurrenten. En praktisch zijn ze dus in één klap 18 bestemmingen in de buurt kwijt waardoor ze ook het afleveren van transitpassagiers uit het westen of oosten in de Golf kwijt zijn en staat er dus een regiment vliegtuigen stil.
Nu heeft Qatar Airways wel een leuke oplossing gevonden voor die stomme vliegtuigen die geen reet staan uit te voeren op Doha International. Ze gaan namelijk in Europa lekker een staking van British Airways-personeel nutteloos maken. Dan maar die kisten zo laten renderen. Qatar Airways is trouwens groot-aandeelhouder in IAG, de holding boven BA, dus dat heeft vast geholpen.
Eten en drinken
Als je voor het grootste gedeelte van je knagen afhankelijk bent van de buurlanden, al is het alleen maar voor de aanvoer ervan, dan is het vrij onhandig om geen open grenzen meer te hebben anders dan de lucht (of eventueel een bootje). De enige in de buurt die nog voer die kant op willen duwen zijn Turkije (die niet bepaald om de hoek liggen) en Iran. En, voor wie opgelet heeft, een van de eisen was om alle banden met Iran door te snijden. Nu kun je dat supertof oplossen door gewoon 4000 koeien in te airliften, maar na een hamsterronde in de eerste week is er voor bepaalde producten gewoon sprake van schaarste.
Egyptenaren in Qatar
Van de 2,5 miljoen inwoners van Qatar zijn 1,6 miljoen “buutenlanders” en daarvan 350.000 Egyptenaren. Die dus (in reactie op het eenzijdig opzeggen van alle banden) ook veertien dagen kregen om op te sodemieteren. Wat een beetje ruk is als je als gezin een koophuis hebt, een baan, kinderen naar school gaan en dergelijks.
En nu zijn de Egyptenaren niet de enige, want bijna iedereen in de Golf heeft last van het conflict. Het zou vergelijkbaar zijn met dat het VK in volle Brexitmodus alle Europeanen “two weeks notice” geeft en stopt met gefrituurde vis in een krant te exporteren.
Wat vindt men ervan in Dubai/Bahrein/Saudi-Arabië?
Ja, “your guess is as good as mine“. Hier bijvoorbeeld een opiniestuk in Gulf News (hier nog een), een krant in de VAE. Vrij hard op de hand van de overheid, hè? Niet zo heel raar. Als je je namelijk begripvol opstelt voor het standpunt van Qatar of zelfs maar de vervelende gevolgen beschrijft van de acties van de eigen regering voor de mensen in Qatar, dan loop je het risico op maximaal 4 jaar gevangenisstraf. Zoals Donald Trump zei tegen de koning van Saudi-Arabië bij zijn bezoek: “Wat zijn hier weinig demonstranten“. Joh.
Al-Jazeera
En dan is er nog het probleem van Al-Jazeera. Vóór de oprichting van Al-Jazeera (1996) werd het nieuws over het Midden-Oosten vooral gemaakt in het Westen. Lokaal aanwezige verslaggevers mochten dan een fijne standup doen bij een kapotgeschoten gebouw of een nieuwe wolkenkrabber en dat was het (voor wie Luyendijk nog niet heeft gelezen hierover). Al-Jazeera was een complete ommezwaai daarin, want het nieuws werd nu lokaal gemaakt en ging daarna richting het Westen. Een interview met Osama Bin Laden was bijvoorbeeld CNN nooit gelukt.
Tot die tijd was lokale televisie in de regio iets waar zelfs Kim-Jung Un van zou zeggen “Kom op, dat is wel héél eenzijdig“. De Emir/Sheik/Koning werd opgehemeld, de “vijand” zwart gemaakt, dan een nationalistisch programma tussendoor en weer verder. Negatief nieuws over het land/de leider/etc is verboden en wordt hard aangepakt.
Wat Al-Jazeera doet is berichten over wat er daadwerkelijk gebeurt. Ze hebben in die zin ook flinke invloed gehad op de Arabische Lente in 2010 en later, maar dat is dus precies het probleem dat de omliggende landen hebben met Qatar.
Wat is het probleem van de Golfstaten met Qatar?
Alle staten in de Golf zijn in meer of mindere mate dictaturen. Nu zijn er in Noord-Afrika een flink aantal dictaturen aan hun eind gekomen door opstanden van het volk, geleid door oppositiebewegingen van divers pluimage. De meest logische reacties zijn dan “voorsorteren op gezeik en de banden aanhalen met dergelijke organisaties zodat ze je niet verrassen” of “keiharde repressie“.
De vijf (waarbij Egypte het Moslimbroederschap in eigen land inmiddels weer met harde hand aan het onderdrukken is na de val van Morsi) zijn van de repressie terwijl Qatar probeert door zich opener op te stellen te kunnen voorkomen dat hun binnenlandse positie in gevaar komt. En daarom praat Qatar dus met de wereldwijde moslimopposities, waaronder die in de buurlanden en zien de aanstichters van het conflict juist dié partijen als bedreiging voor hun eigen hegemonie en daarmee bestempelen ze deze dús als terroristen.
Nu hebben de Saudi’s een enorme klomp boter op hun hoofd qua het willen bestrijden van terrorisme. De meeste 9/11 kapers waren Saudi’s en er worden hele blogs volgeschreven over alle steun die het land geeft aan terroristische organisaties over de wereld.
Endlösung van het Qatar probleem
En dan is er dus ruzie, en wie gaat dat dan oplossen. Nou, sinds die 13 eisen neergelegd zijn door de “club van boze neuzen”, heeft Koeweit aangeboden om te bemiddelen. Oorspronkelijk kreeg Qatar 14 dagen om te buigen of barsten, dat is op verzoek van Koeweit nog even met 2 dagen verlengd, maar de deadline verliep dinsdag en Qatar heeft gezegd “NEIN“.
De vijf hebben aan onderhandelaar Koeweit al aangegeven dat bij het niet strikt opvolgen van de eisen er nadere sancties volgen. De hele wereld houdt dus z’n adem in over de volgende stappen. Qatar heeft al geroepen dat ze zelfs klaar zijn voor gewapende strijd, terwijl in Cairo op dit moment vergaderd wordt over de volgende stap. Volledig loslaten van de eisen gaat niet gebeuren, want dat is gezichtsverlies voor de instigators, volledig accepteren wil Qatar (logischerwijs) niet, want dan worden ze een vazallenstaat die praktisch alle orders uit Riyad moet opvolgen.
Dan blijft nog over “elkaar boos aan blijven kijken en niets doen” zoals Europa en Rusland nu al een tijdje doen, een regime change orkestreren in Qatar (wat nogal hard kan backfiren) of gewoon militairen binnenrollen en met kracht de boel onderwerpen (waar internationaal kritische vragen over gesteld kunnen gaan worden zoals “Waarom nou” en “Moest dat nou“). Het wachten is dus of men in Cairo verder wil blufpokeren, ze Qatar uit hun theedoekenborrelclub smijt of gewoon de duimschroeven verder aandraait om te zien hoe lang het duurt voor Qatar wèl bukt.
Het kan dus zomaar zijn dat de wereld deze maand weer een oorlog rijker is. Je volgt het hier op de Al-Jazeera liveblog, hier het laatste nieuws van Gulf News en hier The Guardian. Meer achtergrond over het conflict hier.
“en voor vier van de vijf, buurland”
Ik ben benieuwd naar je definitie van buurland. Met een beetje rekenwerk kom ik erop uit dat je Slowakije een buurland van Nederland vindt.
“Want, net als het water, is ook het luchtruim onderverdeeld in verschillende gebieden, vaak in lijn met de landsgrenzen.”
Ik zie het hier al misgaan. en inderdaad:
“alleen moeten ze dan een stukkie door het luchtruim van Bahrein”
Nee, ze hoeven helemaal niet door het luchtruim van Bahrein (als je zelf de vorige quote eens even goed had gelezen had een lichtje moeten gaan branden). Het gaat helemaal niet over luchtruim, alleen over welke verkeerstoren het verkeer regelt. Hoef je je geen reedt van aan te trekken (doen de Russen bv. ook niet boven de Noordzee, dat luchtruim van niemand is).
Hoe laat begint de oorlog?